Sao năm 2016 rồi mà các trang web "xấu như ma" vẫn có nhiều người truy cập thế?

Nếu quay ngược thời gian khoảng một thập kỷ trước, gần như chắc chắn bạn sẽ đang lướt qua các trang web như Reddit, Craiglist, Wikipedia, 4Chan, Hacker News hay The Druge Report thay vì trang web này. Trong khi các trang web này không có mấy điểm giống nhau, chúng vẫn còn hai điểm chung : chúng rất phổ biến đối với những người lướt web, và điểm chung thứ hai, chúng đều xấu khủng khiếp.

Công nghệ web đã phát triển rất xa so với vài năm trước và các nhà thiết kế giờ đã có hàng loạt công cụ và kỹ thuật để xử lý công việc. Nhưng cách bài trí của trang web này dường như không ăn nhập chút nào với triết lý thiết kế hiện đại xung quanh thế giới web ngày nay. Tại sao các trang web này trông như chúng vừa mới được làm từ những năm 1990 vậy? Những bố cục rõ ràng, font chữ lựa chọn cẩn thận và màu sắc bổ sung đâu hết rồi?

Giao diện trang Reddit.

Trên thực tế, The Drudge Report và Craiglists đúng là đã được 20 năm tuổi hơn rồi. Cả hai đều được ra mắt năm 1995. Wikipedia vừa bước sang tuổi 15 vào tháng trước. Reddit đã được khoảng 10 năm, trong khi 4Chan đã là 13 tuổi.

Vấn đề là không phải lúc nào cũng dễ dàng để nói trong nháy mắt xem liệu một trang web thiết kế đẹp hay xấu. Bạn có thể nhanh chóng quyết định trang web đó đẹp hay xấu, nhưng một thiết kế tốt cần nhiều yếu tố hơn việc chỉ tạo ra một bố cục hợp lý. Bạn còn phải cân nhắc về tính hữu dụng của trang đó và liệu nó có giúp người truy cập tìm thấy cái họ cần không hay làm được việc họ muốn không.

Để hiểu rõ hơn về điều này, phóng viên The Next Web đã nói chuyện với Amit Das, đồng sáng lập và người đứng đầu bộ phận ảo hóa dữ liệu tại Intelligent Interfaces (giao diện thông minh). Theo Das :

"Có một khoảng cách rất lớn và ngày càng gia tăng về thiết kế những trang web như Reddit, 4Chan, … với những ứng dụng hay trang web nội dung tổng hợp hiện nay như Medium, Facebook hay Twitter."

"Nhưng hãy nhìn vào hiện trạng của các trang web kể trên: chúng đã được tạo ra từ quá lâu rồi, và rõ ràng là chúng không được tạo ra để đáp ứng kỳ vọng của người tiêu dùng vào năm 2016. Cũng như các trang web khác, họ ưu tiên hướng đến việc xử lý băng thông truy cập cho nội dung trên các nền tảng này nhiều hơn là bố cục và thiết kế của chúng. Ví dụ như Reddit, là website có lượng truy cập nhiều thứ 32 trên thế giới, trong khi Medium hiện đang xếp hạng 400."

"Bạn có thể luôn kỳ vọng một đối thủ mới xuất hiện với một thiết kế tốt hơn để thách thức những trang web già nua cũ kỹ kia – như Trulia thách thức Craiglist trong lĩnh vực bất động sản. Nhưng mọi người đều thấy rằng, một lượng lớn băng thông cho các giao dịch bất động sản đến từ cỗ máy tìm kiếm và xuất phát từ Craiglist. Và bất động sản chỉ là một phần rất nhỏ so với mạng lưới rao vặt toàn cầu của Craiglist."

Giao diện của Craiglist.

Điều gì làm nên thiết kế tồi tệ?

Dưới đây là một số vấn đề làm cho các trang web trở nên khó sử dụng.

- Thiết kế không rõ ràng : một loạt các font chữ và mầu sắc lộn xộn có thể làm trang web khó đọc hơn, đặc biệt khi nó đi kèm với những bài đăng dài dằng dặc.

- Tính điều hướng kém : nếu một người dùng không thể hình dung ra cách để tìm những gì họ cần trên trang web của bạn, hay bạn không thể nói cho họ biết đường dẫn đưa họ đến nơi đó, họ sẽ không sẵn sàng ở lại lâu dài trên trang của bạn.

- Hiệu năng chậm : nếu bạn sử dụng quá nhiều script, hình ảnh và ảnh động, trang web của bạn sẽ mất nhiều thời gian để tải và làm thiết bị của bạn bị chậm.

Nếu bạn nhìn vào danh sách các lỗi trên, và so sánh với các trang web mà chúng ta đề cập ở trên, dường như chúng vẫn khá tốt về mặt thiết kế. Ví dụ Wikipedia dường như ngày càng chật chội và đã lỗi thời, tuy nhiên thông tin trên đó vẫn dễ đọc. Reddit có thể hơi phức tạp với người mới truy cập lần đầu, nhưng nó nhẹ và tải nhanh với hầu hết các kết nối.

Vào năm 2008, nhà đồng sáng lập Basecamp Jason Fried đã liệt kê một loạt các ưu điểm, để chứng minh thiết kế của The Drudge Report vô cùng thành công, một số vấn đúng đến tận bây giờ. Thiết kế của trang web là vô tận, dễ bảo trì và tương thích với tất cả mọi thứ. Ngoài ra, nó thực sự độc đáo.

Có thể bạn không tin nhưng đây thực sự là vẻ ngoài của The Drudge Report vào năm 2016.

Đó là điều quan trọng để cân nhắc, bởi đi kèm với một thiết kế bền vững cần có thời gian, lặp đi lặp lại, phản hồi và thực hiện một cách cẩn thận. Trang web đó không phải là thứ mà bạn có thể bật tắt mỗi ngày, đặc biệt là khi bạn đang phục vụ một lượng lớn khách hàng, những người đã quen với giao diện và chức năng của trang web.

Daniel Gackle, người điều hành của Hacker News trong vườn ươm Y Combinator, giải thích lý do tại sao trang tổng hợp link cho doanh nghiệp và nhà phát triển này, lại có giao diện thưa thớt như vậy.

"Hacker News nhấn mạnh nội dung lên trên hết. Một giao diện người dùng đáng yêu sẽ làm xao lãng nội dung của nó. Các dòng văn bản là vô tận với mật độ thông tin được căn chỉnh cẩn thận. Rất khó để nén chặt nội dung vào hơn nữa."

"Thiết kế tối thiểu đó của Hacker News rất tốt cho những người tò mò về thông tin, đó cũng là tinh thần của trang web này. Tốt cho cả người đọc khi phải bỏ ra một chút công sức để tự quyết định xem thông tin nào là thú vị đối với họ. Một điều hay ho khác với thiết kế toàn text này là các trang sẽ rất nhẹ và tải nhanh. Người dùng của chúng tôi rất quan tâm đến điều đó, và chúng tôi còn phải quan tâm đến điều đó nhiều hơn họ."

"Có cả một cộng đồng gồm những người ưu tiên các giao diện “cổ điển” thay vì “hiện đại”. Cộng đồng này thu hút những người quan tâm nhiều hơn đến bản chất của các trang web, đối nghịch với những người ưa chuộng tìm kiếm các thiết kế mới nhất."

Giao diện của trang Hacker News.

Đôi khi, xấu xí là một điều khó tránh

Đây là điều Jeff Rajeck của Econsultancy chỉ ra, khi nhìn vào những trang web của Trung Quốc, trông chúng như những căn nhà chật chội khi hầu như không có khoảng trống giữa các chữ cái. Vì vậy, thật khó cho những người không quen với thứ ngôn ngữ này có thể giải mã được họ đang xem cái gì. Không ngạc nhiên tại sao các trang web này trông thật hỗn loạn.

Trang chủ của QQ - Trung Quốc.

Thêm vào đó, chữ Trung Quốc khó đánh máy và tốc độ trung bình của kết nối internet là tương đối chậm. Đó là lý do tại sao nhiều trang web ở đây ưa dùng các đường link, để giảm thiểu số trang mà người dùng phải lướt qua để tìm thấy những gì họ cần.

Nhưng trong trường hợp của Reddit và The Drudge Report, ý tưởng về việc lấp đầy giao diện bằng những đường link thật khủng khiếp nhưng cũng cần thiết. Một mặt, nó không làm cho chúng thành những trang web tuyệt vời, nhưng mặt khác, nó giúp người dùng nhanh chóng quét qua nhiều nội dung chỉ trong nháy mắt, tối đa hóa nội dung xem được trong cùng một thời gian bạn bỏ ra.’

Tuy nhiên, việc tối ưu hóa trang web, bằng cách nhấn mạnh vào nội dung mà bỏ qua thiết kế có thể làm cho những người sử dụng lần đầu gặp khó khăn khi phải hình dung cách để khám phá thông tin. Gackle giải thích.

"Điều bất tiện trong thiết kế của Hacker News là nó quá khó hiểu với những người mới. Trong những ngày đầu tiên, điều đó có vẻ khá vui, giống như giải trò chơi giải đố vậy. Nhưng niềm vui đó khó duy trì được lâu, khi nội dung trang web ngày một nhiều hơn, nguy cơ giảm chất lượng ngày càng tăng. Làm các thiết kế phức tạp hơn sẽ không làm mọi thứ rõ ràng hơn, vì vậy chúng tôi sẽ không làm như vậy."

Có phải thay đổi luôn luôn là điều tốt?

Khi những tiếng kêu ca về lỗi thiết kế website ngày càng tăng, dường như cách duy nhất để sửa sai lầm đó là làm mới hoàn toàn. Nhưng điều đáng chú ý là thiết kế lại hoàn toàn có thể lại làm người dùng xa lánh. Ví dụ, lượng truy cập trang Digg đã sụt giảm 34% khi họ có một giao diện mới.

Das giải thích tại sao điều đó không phải lúc nào cũng là ý tưởng tuyệt vời.

"Đối với những trang web với lượng truy cập lớn, một thay đổi nhỏ về thiết kế có thể gây ra tác động lớn, một điều mà các công ty phải cân nhắc trước khi làm. Đó là lý do tại sao gần đây Reddit thận trọng khi thử nghiệm một thiết kế mới của họ. Rõ ràng, những người điều hành trang web này đã nhận ra tầm quan trọng của việc thích ứng với sự phát triển của thiết kế.

Logo cũ và mới của trang Deviantart.

Để thay đổi thiết kế, những người quản trị có thể sẽ chọn cách điều chỉnh từng phần một hoặc thay đổi tất cả cùng lúc để không làm ảnh hưởng đến hoạt động. Tất nhiên, cả hai con đường đều có thể dẫn đến thành công. Das chỉ ra DeviantArt, một trong những cộng đồng thiết kế và nghệ thuật lớn nhất thế giới, đã thay thiết kế của mình sau nhiều năm sử dụng, cùng với việc làm mới toàn bộ. Nhưng cốt lõi của sản phẩm vẫn được giữ nguyên. Họ vẫn đang từ từ thay đổi các mẫu trang bên trong mình, để cuối cùng toàn bộ trang sẽ tốt hơn với cách tiếp cận này.

Mặt khác, khi xem xét Amazon, họ lại đi theo hướng điều chỉnh thiết kế từng chút một. “Thay đổi nhỏ đến mức bạn không dễ nhận ra ngay cả khi bạn vào trang đó thường xuyên. Nhưng nếu nhìn lại bố cục của nó trong vòng một năm trước, bạn sẽ nhận ra nó đã thay đổi đáng kể.” Das nhấn mạnh.

Với Hacker News, Gackle cũng hướng đến những thay đổi từng bước nhỏ thay vì những bước nhẩy lớn. Và đa phần những thay đổi đó mới chỉ đến trong vòng hai năm gần đây. Đối với Paul Graham, người sáng lập trang Hacker News, thay đổi không chỉ là bổ sung thêm các tính năng, mà còn là loại bỏ bớt những chi tiết thừa thãi. Với anh, đó không chỉ là loại bỏ bớt một sự bất tiện, mà còn là một chiến thắng với bản thân.

Giao diện Hacker News trước và sau khi thiết kế lại.

Ngoài ra, một trong những điều sẽ không phải ưu tiên của Hacker News khi làm mới thiết kế là tính thời trang. Với họ, điều đó sẽ tốn quá nhiều công sức và nỗ lực, trong khi họ có thể dành điều đó cho người dùng, khi cải thiện nội dung của trang.

Như với nhiều trang web khác, người hâm mộ của Hacker News đang kêu gọi thay đổi, và thậm chí đưa ra các ý tưởng để cân nhắc. Với những yêu cầu đó, Gackle đáp lại :

"Bởi vì Hacker News trông cũ kỹ, nên mọi người thỉnh thoảng đề nghị thiết kế lại. Một vài ý tưởng về ứng dụng và website trong đó liên quan đến những tính năng mà Hacker News không có. Nhiều ý tưởng là tuyệt vời, nhưng chúng thường không cùng chung mục đích với Hacker News. Ví dụ, họ đề nghị bổ sung mầu sắc và đồ họa, hoặc loại bỏ độ tập trung của thông tin."

"Tôi không nghĩ việc thiết kế lại sẽ phục vụ tốt hơn cho mục tiêu của Hacker News. Thiết kế cũ của Graham dường như là cấu trúc cơ bản được tối ưu cho những gì chúng tôi quan tâm. Nhưng có lẽ ai đó trong cộng đồng sáng tạo của Hacker News nghĩ rằng điều đó là sai, và đó là điều rất thú vị."

Một ví dụ khác đối với Việt Nam là diễn đàn vozforums.com. Xuất hiện từ những năm 2000 - 2001, và cho đến nay thiết kế của diễn đàn này vẫn dựa trên mã nguồn vBulletin, thay vì các mã nguồn khác hiện đại và nhiều tính năng hơn. Nhưng đáng nói hơn cả là lượng truy cập của trang này vẫn rất lớn. Theo bảng xếp hạng của Alexa, hiện vozforums.com đứng thứ 59 trong số các trang web được truy cập nhiều nhất ở Việt Nam, bỏ xa nhiều trang khác với tính năng tốt hơn như diễn đàn otofun.net, đứng thứ 132 trong bảng xếp hạng trên.